– “Ba thế hệ phải không?” Tôi hỏi. “Bà tôi, mẹ tôi, sau đó là tôi.”
– “Không! 2 đời thôi chị ạ.” Hải cười nhẹ: “Đời làm chè theo kiểu truyền thống, rồi “lên đời” với chè hữu cơ.”
Cuộc trò chuyện của chúng tôi tiếp tục như vậy cho đến buổi chiều. Từ lúc sương còn phủ một số bông hoa nhài, hoa hồng, gia đình anh Hải trồng để dốc chè cho đến khi mặt trời ló dạng, cánh chè khép lại và treo lên để giữ nước cho cây. Câu chuyện kể về hành trình 60 năm của gia đình ông Lê Sơn Hải, ở thôn Nam Thành, xã Quyết Thắng (TP. Thái Nguyên), một gia đình có truyền thống gắn bó với cây chè.
Sau câu chuyện bên tách trà thơm, ông Hải nói: Được biết thành phố sắp kỷ niệm 60 năm thành lập, nhà mình làm chè lâu lắm rồi!
Ngồi bên cạnh, chị Phạm Thị Vân, mẹ của Hải đính chính: Thực ra trong nhà đã có cây chè từ lâu, từ khi lớn lên, cây chè trong vườn đã to bằng con búp bê của chị, nhưng các bô lão chỉ trồng một số cây để đun nước chè xanh uống. Chính thức trở thành “nghề” chắc phải vào khoảng năm 1961-1962, thời mẹ ông, một cô gái vùng Hồ Tây (Hà Nội).
Bà Nguyễn Thị Hân, mẹ ruột của chị Vân – bà Hải, năm nay đã 86 tuổi, là người đầu tiên trong gia đình “biến” nghề nấu chè thành kế sinh nhai của cả gia đình. Bà Vân cho biết: Bà sinh năm 1961, là con gái thứ hai trong gia đình, cũng được coi là “đàn chị” nên mọi công việc pha trà đều được mẹ hướng dẫn ngay từ nhỏ. Ngày xưa không hái búp chè như bây giờ, người ta hái những búp chè dài như một bàn tay, đi đâu hái về. Vò chè cũng được làm bằng tay, bằng chân, pha chè trong nồi gang, trên bếp củi, phải canh lửa, rồi thời tiết. Không có mẻ nào giống nhau.
Nhà nghèo, bà Vân không được đi học nhiều. Giữa năm lớp hai thì nghỉ. Kể từ ngày đó, cuộc sống của anh hoàn toàn gắn liền với những đồi chè. Sáng sớm lên đồi hái chè, chiều đổ về phơi, chiều tối lại xay chè, đến tận khuya.
Bà Vân cười nhớ lại: Ngày đó, những chiếc ấm, bàn tay, bàn chân đen xì, nham nhở. Vì điều này, khi còn nhỏ, cô ấy rất nhút nhát, luôn đeo găng tay và tất khi ra ngoài. Đôi khi, vì ngại ngùng với bạn bè, cô sẽ cố pha quá nhiều trà cho hết sạch và không phải động tay động chân nhiều. Chính vì vậy mà mấy hôm nay mẹ tôi mắng tôi.
Là người tỉ mỉ, bà Hân từng dặn dò con cháu: Các công đoạn nấu chè thì dễ, nhưng làm ra những búp chè ngon mới khó vô cùng. Cần có cái tâm của người làm chai cũng như sự tỉ mỉ và kiên trì.
Suy nghĩ của Hân cũng ảnh hưởng rất nhiều đến con cháu. Rồi sau khi tốt nghiệp Học viện Báo chí và Tuyên truyền trở về thuyết phục gia đình tiếp tục với cây chè và cho đến nay, anh Hải, thế hệ thứ 3 trong gia đình trồng chè vẫn luôn tâm niệm: Điều quan trọng nhất là bà nội và mẹ tôi đã dạy tôi trong nghề chè là tấm lòng và lòng nhân ái. Cây chè không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cho gia đình tôi mà còn là sợi dây kết nối, truyền lửa để duy trì nghề truyền thống.
Đó là lý do ngay khi quyết định khởi nghiệp trên đồi chè của gia đình, anh Hải đã chọn ngay hướng đi là chè hữu cơ. “Tôi nói với mẹ tôi, hãy pha trà theo cách của bà, của bà là cách cũ. Chè bị phun thuốc trừ sâu, bón nhiều phân hóa học, vừa có hại cho người tiêu dùng, vừa ảnh hưởng đến sức khỏe của chính người trồng. Cứ như vậy, mấy chục năm nữa mảnh đất này sẽ ra sao? ”, Hải vừa nói vừa thuyết phục mẹ và bà.
Khi nghe tôi nói, chị Hân đồng ý ngay, còn chị Vân thì còn hơi lưỡng lự. Mấy nghìn m2 chè này là do vợ chồng chị vất vả tích góp từng đồng, rồi vay mượn ngân hàng, họ hàng để có tiền mua từng khoảnh đất, đào từng hố trồng chè. Khi chồng mất, một mình bà Vân phải gánh cả đồi chè để cho con đi học. Giờ nghe con bảo để không mấy lứa, cô rất xót.
Cũng cần nói thêm rằng năm 2015, ở Thái Nguyên và cả ở các địa phương khác, “hữu cơ” vẫn là một cụm từ chưa được biết đến. Thương và tin con, cuối cùng bà Vân vẫn đồng ý. Kể từ đó, hai mẹ con đã đi nhiều địa điểm để tìm hiểu về mô hình nông nghiệp hữu cơ. Những gì tiếp theo là một quá trình lặp đi lặp lại thử nghiệm – thất bại – thử nghiệm…
Cuối cùng, sau nhiều năm miệt mài, anh Hải cũng đã cho ra đời sản phẩm chè hữu cơ ưng ý và chuyển đổi thành công toàn bộ diện tích chè của gia đình sang canh tác hữu cơ, bón đầy đủ phân chuồng hoai mục và đậu phụ ủ chua. Đến nay, sản phẩm chè của mẹ con chị Vân hoàn toàn là sản phẩm hữu cơ. Gia đình cũng đang liên kết với 5 hộ khác để trồng chè theo hướng hữu cơ, với tổng diện tích khoảng 3ha.
Anh Hải chia sẻ: Riêng gia đình anh, mỗi mẻ sản xuất được 1,5 tạ chè búp khô. Nếu tính cả các hộ liên kết là 3-4 tạ / lứa. Chè được ủ đạt tiêu chuẩn nên được đông đảo khách hàng khắp cả nước biết đến và tiêu thụ. Hàng nhà em có nhiều loại: chè búp giá 500.000 đồng / kg, chè ướp hoa các loại (hoa hồng, hoa cúc, hoa sói, hoa lài, hoa mộc …) có giá nhỉnh hơn một chút, càng đắt hàng. Tính cả trà sen do gia đình ướp có giá khoảng 15 triệu đồng / kg.
Còn đối với bà Vân, khi nhìn thấy thành quả của Hải, bà cảm thấy rất tự hào: 60 tuổi, sản phẩm chè của gia đình đã thay đổi kể từ khi bà theo mẹ đi tàu ra Hà Nội bán những gói chè nhỏ, rồi đóng gói mang đi, ra chợ bán nhưng giờ mới có khách gọi điện đặt hàng tận nơi. Đó là một hành trình rất dài và khó khăn. Nhưng cả mẹ và dì đều cảm thấy rất tự hào khi các cháu đã biết yêu quý và giữ lấy những đồi chè, không những thế còn “nuôi” những búp chè của gia đình.
Hành trình làm chè của gia đình ông Hải tất nhiên sẽ không dừng lại ở tuổi 60, mà sẽ còn tiếp tục. Hải chia sẻ: Sau khi thành công với mô hình sản xuất chè của gia đình, mục tiêu của em là tạo ra giá trị cho cộng đồng, cho người dân trồng chè ở quê hương. Tôi đang có ý định thành lập hợp tác xã kết hợp trồng, chế biến chè hữu cơ và phát triển du lịch cộng đồng; tạo mối liên hệ chặt chẽ giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Và tôi nghĩ rằng trên hành trình đó, bà nội, mẹ tôi và cả gia đình sẽ luôn ủng hộ tôi!
Nguồn: Báo Thái Nguyên
